… Het verleden, verbonden met het heden …”
In zaal 9 van Museum Klok & Peel vind je een opstelling van een authentieke werkplaats zoals die tot halverwege de 20e eeuw in Nederland gebruikt werd voor het gieten van klokken. Hoewel deze ruimte pas in 2001 werd ingericht, ademt ze de sfeer van een tijd waarin vakmanschap en traditie centraal stonden. In deze zaal wordt het volledige proces van het klokkengieten inzichtelijk gemaakt – van het maken van de vorm tot het afwerken van de klok.“
Het maken van de klokkenvorm: Het proces begint met het vervaardigen van de klokkenvorm. Hiervoor wordt leem gebruikt, een mengsel van klei, fijnkorrelig zand en zilt water. De vormen worden opgebouwd rond staande spillen, een methode die in Nederland tot in de 20e eeuw gangbaar was en nu nog steeds wordt toegepast. Een oudere methode om klokken te vormen is die met de liggende spil. Deze techniek, die al sinds de 12e eeuw wordt toegepast, bleef tot in de 20e eeuw gangbaar voor klokken tot 100 kilo. De bewerking van het leem gebeurt met leemmessen op een speciale tafel, waardoor het materiaal fijnkorrelig en gelijkmatig wordt.
Bewerking en versiering: Op de zogenaamde ‘valse klok’ worden met was opschriften en versieringen aangebracht. Deze decoraties worden later in het brons meegegoten, waardoor elke klok zijn unieke uitstraling en uiterlijk krijgt.
De gietkuil: De vormen worden opgebouwd in een zogenaamde gietkuil. Dit is essentieel, omdat de vorm stevig met aarde moet worden opgestampt. Alleen zo kan worden voorkomen dat de enorme opwaartse kracht van het vloeibare brons de vorm uit elkaar drijft tijdens het gieten.
De smeltoven: De smeltoven bestaat uit twee hoofdonderdelen:
Wanneer het brons (een legering van koper en tin) de juiste samenstelling, vloeibaarheid en temperatuur (tussen 1100 en 1200 °C) heeft bereikt, wordt het via de afsteekopening uit de oven gelaten. Deze oven heeft een indrukwekkende capaciteit van meer dan 1.000 kilo.
Het afwerken van de klok: Na het gieten wordt de klok uit de gietkuil getakeld. De buitenvorm – de mantel – wordt verwijderd, en de kern wordt eruit gehaald. Vervolgens wordt de klok grondig schoongemaakt door haar met zand te schuren, zodat het brons zijn glans en oppervlaktestructuur krijgt.
Een blik op het heden: Boven de leembewerkingstafel hangt een scherm waarop beelden te zien zijn uit de hedendaagse klokkengieterij van Koninklijke Eijsbouts in Asten. Zo wordt het verleden verbonden met het heden, en krijgt de bezoeker een compleet beeld van dit eeuwenoude ambacht.
Zoals gezegd: de klokkengieterij is te zien in zaal 9 van Museum Klok & Peel
