Klokken voor Amerika, een geschiedenis van blunders en vakmanschap
Het moest iets groots en bijzonders worden, ons geschenk uit dankbaarheid aan de Amerikanen na de Tweede Wereldoorlog. Koningin Juliana zou het symbolisch aanbieden tijdens haar eerste staatsbezoek aan Amerika. Er werd een speciale commissie in het leven geroepen om onze bevrijders en gulle gevers van de Marshallhulp een passend cadeau te bereiden. Het werd een carillon, bestaande uit 49 klokken. Een instrument waarin het kleinste klokje net zo belangrijk was als de grote klokken, symbolisch voor de positie waarin Nederland zichzelf graag zag in het begin van de jaren vijftig.
Samen met de andere landen zouden we in harmonie klinken.
Vals
Zeker, de geschiedenis van The Netherlands Carillon in Washington is er een vol hoop en goede wil. Maar het werd ook een geschiedenis vol blunders. En dit leidde ertoe dat ons nationale cadeau – het rijkelijk versierde carillon – letterlijk vals zou klinken.
Maar dat is nu voorbij. Het carillon is sinds december 2019 terug in Nederland om gerestaureerd, uitgebreid en eindelijk echt goed gestemd te worden.
Special
Voor het geschiedenisprogramma Andere Tijden (NTR/VPRO) aanleiding om een special te maken waarin de restauratie van de klokken wordt gevolgd en waarin tevens de onstuimige geschiedenis van het carillon tot leven komt.
De special heeft de titel ‚Klokken voor Amerika‘ meegekregen, ondertitel: ‚een geschiedenis van blunders en vakmanschap‘ en wordt uitgezonden op zaterdag 17 oktober, om 20.35 uur op NPO2. Het wordt – dat staat bij voorbaat vast – een onthullende uitzending. Het gaat over klokken die kwijt zijn, klokken die vals klinken, ruzies over betalingen, lobbyende ambassadeurs en nog veel meer valse noten.
Onderzoeker
In de uitzending loodst onderzoeker Prof. dr. Diederik Oostdijk (VU) de kijker langs documenten en personen die onderdeel zijn van de geschiedenis van het carillon. Oostdijk heeft jarenlang onderzoek verricht naar het ontstaan van het carillon en blijft de restauratie volgen tot en met de inwijding ergens volgend jaar. Naast het boek Klokken voor Amerika (2020) schreef hij een Engelstalige tegenhanger Bells for America (2019), die door Amsterdam University Press (AUP) wordt heruitgegeven en vanaf eind november à € 19,45 verkrijgbaar is in de boekhandel en bij Museum Klok & Peel in Asten.
In de special van Andere Tijden figureert onder andere Anne-May Wachters-van der Grinten, dochter van Genia van der Grinten-Lücker, de Astense kunstenares die voor een belangrijk deel verantwoordelijk was voor de rijke decoraties op de klokken van The Netherlands Carillon.
Tentoonstelling
Ook Pete Hoekstra, de huidige Amerikaanse ambassadeur in Nederland komt aan het woord, gezeten in het decor van de prachtige tentoonstelling Klokken voor Amerika in Museum Klok & Peel. Deze expositie – die zeker tot en met de zomervakantie volgend jaar te zien zal blijven – kwam tot stand onder verantwoordelijkheid van curator dr. Luc Rombouts, tevens de campanoloog die de eindinspectie doet van het gerestaureerde carillon in opdracht van de Nederlandse Ambassade in Washington. Hij voert eveneens het woord in de special van Andere Tijden.
Historische opnamen
Uniek in de special zijn de historische kleuropnamen gebruikt uit de jaren ’50- en ’60 van de vorige eeuw, gefilmd door klokkengieter Guus Fritsen. Fraaie beelden van koningin Juliana in Washington, maar ook van de klokkentoren in opbouw, door medewerkers van de Aarle-Rixtelse klokkengieterij Petit en Fritsen, die in 1960 de klokkentoren fabriceerde waarin het Netherlands Carillon werd ondergebracht.
Maar het meest indrukwekkend is toch wel hoe de Amerikaanse klokken dit jaar zijn gerestaureerd en hoe het gieten van drie nieuwe klokken in zijn werk gaat. Een schitterend staaltje ambachtelijk vakmanschap bij ’s werelds grootste klokkengieterij, Koninklijke Eijsbouts in Asten.
Nog even in Asten
En dan blijkt aan het slot dat het Amerikaanse deel van de restauratie – de klokkentoren – veel duurder uitvalt dan begroot en wordt de geplande verscheping van de klokken tot 2021 uitgesteld. En hoewel de Amerikanen de fondsen bij elkaar hebben, blijven de klokken daarom een paar maanden langer in Asten en zijn ze komende tijd nog te bewonderen in Museum Klok & Peel.
(NTR/VPRO) Andere Tijden Special: Klokken voor Amerika, een geschiedenis van blunders en vakmanschap. Zaterdag 17 oktober, 20.35 uur op NPO2
